Суй белек кылыгларының уран чүүлүн сайзырадыр

Тываның Культура яамызы 2013 чылда каасталга эт-херексел кылыгларының уран чүүлүн сайзырадыры болгаш деткиири мурнады хөгжүдер сорулганы салган. Амгы үеде республикада улусчу уран чурулга ус-тывыжының адырында ол ажылдарга мергежээн 360 хире кижи санаттынып турар. Оларның ажыл-чорудулгазының кол хевирлеринге – даштан чонар, демир-дестен болбаазырадыр уран чүүл, ыяштан чазаары, национал эт-херекселдер болгаш хөгжүм херекселдери кылыры, кидис болбаазырадыры, хөмге хээ ыя базары, национал идик-хеп, бөрттер даараары, онза нарын ажылдар кылыры хамааржыр. Республиканың культура албан черлеринде амгы үеде улусчу уран чүүл ус-тывыжының 19 объек¬тизи тургустунган. Улусчу ус-тывыжының хөгжүлдезиниң чугула салыышкыны кылдыр республиканың найысылалында тыва чаңчылчаан культура болгаш ус-ажыл төвүнүң ажыдыышкыны болган. Ынчалзажок Культура яамызының специалистериниң бодап турары-биле каасталга эт-херексел кылыг¬ларының уран чүүлү республикада элээн бергедээшкиннерлиг болгаш күрүне деткимчези негеттинип турар. Улусчу шеверлерниң бүдүрүлгезиниң өзүлдезин «тудуп турар» кол чылдагаан – сайгарылга рыногунуң чедишпези, материал-техниктиг баазаның кошкаа, профессионал мергежил деңнелиниң четпезинде.
Тыва улусчу чогаадылганың уран чүүл аяннажылгазының онзагай чүүлдерин, национал каасталга эт-херексел кылыгларын моон-даа соңгаар хөгжүдер болгаш кадагалап арттырар, улусчу мастерлерниң кылыгларының чижилгезин бедидери база оларны российжи болгаш даштыкы рыноктарже депшидер сорулга-биле Культура яамызы республиканың Чазаанга сайгарып көөрү-биле элээн хөй хемчеглерни ажылдап кылган.
Хемчеглерниң планында тыва каасталга эт-херексел кылыгларының уран чүүлүн калбаа-биле делгередири, янзы-бүрү фестивальдар, мөөрейлер үезинде улусчу мастерлерниң арга-дуржулга солчулгазы база оларның уран кылыгларын садып-саарары-биле делгелге-ярмаркаларны организас¬таары көрдүнген. Бо-ла сорулга-биле Кызылга болгаш республиканың районнарынга тыва суй белек кылыгларын боттандырып сайгарары-биле чаа садыгларны ажыдар. Ажылдап турар биче бүдүрүлгелерге дериг-херексел садып алырын планда киирген база чаа ылаңгыя студент суй белек бүдүрүлгезиниң «Чүс белек» фирмазын Кызылдың уран чүүл колледжизиниң баазазынга ажыдар. Мастерлерниң мергежилин бедидеринге семинар-практикумнар, конференцияларны эрттирип, методиктиг литератураны калбаа-биле үндүрерин чедип алыр. Тыва чаңчылчаан культура болгаш ус-шевер ажыл төвүнүң баа¬зазынга улусчу шеверлерниң даңзызын кылып, оларның автор эргелерин камгалаар, өөредилгелерни организастап, ажыл-чорудулгазының делгелгезин болгаш кылган ажылдарының садыг-саарылгазын чорудары-биле Тываның үс-шевер ажыл палатазын тургузары болгаш деткиири база көрдүнген.
2013 чылда ол хемчеглерни боттандырарынче 4,8 млн. рубльди, ооң иштинде 4,1 млн. .рубльди республика бюджединден угландырары көрдүнүп турар.
Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң чаңгыс удаа эвес демдеглеп турары-биле алырга, бодунуң Дээди Хуралга Айыткалында эт-херексел кылыр уран чүүлү, национал суй белек дээрге Тывада тодаргай чижилгени тургузуп турар ажыктыг адыр-дыр дээрзин онзагайлаан. «Бистиң улусчу шеверлерниң ажылдары Гжель, Палех, Хохлома ышкаш сураглыг деңнелди алыр ужурлуг». Суй белектерниң бүдүрүлгезин хөгжүдериниң бир онза ужур-утказы – Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылын эрттиреринге болгаш белеткелинге хамааржыр.
Культура яамызының ажыл-чорудулгазының мурнады хөгжүдер угланыышкыннарының сайгарылгазының үезинде республиканың Баштыңы ниитизи-биле киирген хемчеглер планын деткээш, оларның боттандырылгазынче үндүрген акша-хөреңгини улуг эгидилгелиг болгаш үре-түңнелдиг ажыглаары чугула деп демдеглээн. Ындыг турбуже Тываның Баштыңының демдеглеп турары-биле алырга, Бүгү-делегейниң кидис фестивалы ышкаш хемчеглерден боттуг экономиктиг деткимчени алыр ужурлуг. Амдыызында ол чүгле акша-хөреңги салыышкыны болуп турар.
Бистиң корр.
Валерия КОНГАРНЫҢ тырттырган чуруктары.
№8 2013 чылдың январь 24